ข้อมูลทั่วไปของท้องถิ่น อำเภอเมืองบุรีรัมย์ (ชุมชนเขากระโดง ตำบลเสม็ด)
มีสภาพอากาศร้อนชื้น สอดคล้องกับภูมิอากาศแบบมรสุมเขตร้อนของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
โดยประชากรส่วนใหญ่มีอาชีพเกษตรกรรมและการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมชุมชนตั้งอยู่บริเวณเชิงภูเขาไฟกระโดง ซึ่งเป็นภูเขาไฟที่ดับสนิทแล้วและกลายเป็นแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติที่สำคัญ
ชุมชนเขากระโดงในตำบลเสม็ด อำเภอเมือง จังหวัดบุรีรัมย์ เป็นชุมชนที่มีความหลากหลายทางวัฒนธรรมและคงไว้ซึ่งประเพณีที่สืบทอดกันมาจากบรรพบุรุษอย่างยาวนาน ซึ่งสะท้อนถึงวิถีชีวิตของชาวไทยอีสานและความเชื่อดั้งเดิม โดยมีการจัดงานประเพณีที่สำคัญหลายอย่างดังนี้
- งานตักบาตรเทโว หนึ่งในประเพณีสำคัญของชุมชนเขากระโดงคือ "งานตักบาตรเทโว" ที่จัดขึ้นในช่วงวันออกพรรษา ตามความเชื่อที่ว่าเป็นวันที่พระพุทธเจ้าเสด็จลงจากสวรรค์หลังการโปรดสัตว์ในสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ ชาวบ้านจะมารวมตัวกันที่บริเวณภูเขากระโดง โดยมีการทำบุญตักบาตรในช่วงเช้า ซึ่งพระสงฆ์จะเดินลงมาตามเส้นทางบนภูเขา ชาวบ้านจะนุ่งห่มผ้าขาวและนำน้ำ อาหาร และผลไม้มาใส่บาตร ถือเป็นการทำบุญเพื่อความเป็นสิริมงคล
- งานบุญผะเหวด เป็นอีกหนึ่งประเพณีสำคัญของชุมชน ซึ่งเป็นการจัดงานฟังเทศน์มหาชาติที่เกี่ยวข้องกับพระเวสสันดร ผู้ถือเป็นพระโพธิสัตว์ โดยการจัดงานบุญผะเหวดจะมีการฟังเทศน์ตลอดทั้งวันเพื่อเป็นการสะสมบุญ
- ประเพณีขึ้นเขากระโดง ประเพณีการขึ้นเขากระโดงเป็นอีกหนึ่งกิจกรรมที่ชุมชนให้ความสำคัญ ซึ่งจะจัดขึ้นในวันสำคัญทางศาสนาและวัฒนธรรม โดยชาวบ้านจะเดินทางขึ้นไปที่ยอดภูเขากระโดงเพื่อสักการะพระพุทธรูปและทำบุญเพื่อความเป็นสิริมงคล งานนี้ไม่เพียงแต่ส่งเสริมศาสนา แต่ยังเป็นโอกาสให้ชาวบ้านได้แสดงความรักและหวงแหนต่อภูเขากระโดงที่เป็นสัญลักษณ์ของชุมชน
ชุมชนเขากระโดงในตำบลเสม็ด อำเภอเมือง จังหวัดบุรีรัมย์ เป็นชุมชนที่ประกอบไปด้วยความหลากหลายทางชาติพันธุ์และมีเอกลักษณ์เฉพาะตัว ชุมชนนี้สะท้อนถึงการผสมผสานทางวัฒนธรรมที่สืบทอดกันมาอย่างยาวนาน โดยกลุ่มชาติพันธุ์หลักที่อาศัยอยู่ในชุมชนเขากระโดงสามารถแบ่งได้ดังนี้
- กลุ่มชาติพันธุ์ไทย-ลาว กลุ่มชาติพันธุ์หลักของชุมชนเขากระโดงคือ ไทย-ลาว หรือที่มักเรียกว่า "ลาว" โดยพวกเขาเป็นชนพื้นเมืองดั้งเดิมที่อพยพมาจากดินแดนลาวเมื่อหลายศตวรรษก่อน มีการใช้ภาษาอีสานซึ่งมีความใกล้เคียงกับภาษาลาว และมีวัฒนธรรมขนบธรรมเนียมที่เกี่ยวข้องกับการทำบุญ การนับถือผีบรรพบุรุษ และการประกอบพิธีกรรมทางศาสนาพุทธ ชาวไทย-ลาวในชุมชนยังคงรักษาการสืบทอดวัฒนธรรมและประเพณีอีสาน เช่น การทำบุญผะเหวดและงานบุญต่างๆ ที่สำคัญ
- กลุ่มชาติพันธุ์เขมร ชุมชนเขากระโดงยังมีบางส่วนที่เป็นกลุ่มชาติพันธุ์ เขมร ซึ่งมีอิทธิพลทางวัฒนธรรมที่เชื่อมโยงกับประเพณีและภาษาที่แตกต่างจากกลุ่มไทย-ลาว กลุ่มนี้มักมีการนับถือผีและวิญญาณตามความเชื่อของชาวเขมรดั้งเดิม รวมถึงมีการประกอบพิธีกรรมเฉพาะที่แสดงถึงความเคารพต่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์และธรรมชาติ
- กลุ่มชาติพันธุ์กูย (ส่วย) อีกหนึ่งกลุ่มชาติพันธุ์ที่สำคัญในพื้นที่เขากระโดงคือ กลุ่มกูย หรือที่รู้จักในชื่อ ส่วย ชาวกูยมีความเชี่ยวชาญในการเลี้ยงช้างและเป็นที่รู้จักในฐานะกลุ่มที่มีภูมิปัญญาเกี่ยวกับการดูแลช้าง ในชุมชนเขากระโดง กลุ่มกูยยังคงรักษาวิถีชีวิตแบบดั้งเดิม แม้จะปรับตัวเข้ากับสังคมสมัยใหม่ พวกเขายังคงสืบทอดประเพณี การใช้ภาษา และการปฏิบัติทางศาสนาที่มีความเฉพาะตัว